TƯƠI NHƯ HOA

Thân tặng các bạn Thất B4 – Tứ B4  1958 – 1962

HÀM NGHI HUẾ

“Ta là học sinh Hàm Nghi tươi như hoa”.

Đó là câu hát đầu tiên của  “Hành khúc học sinh Hàm Nghi” mà mỗi sáng thứ hai đầu tuần, học sinh Hàm Nghi hát nghiêm trang dưới sân cờ theo nhịp tay điều khiển của một bạn bắt nhịp. Âm thanh và hình ảnh khó quên!

Người làm ra những thanh âm ấy đã không còn nữa. Xin một phút nghiêng mình tưởng nhớ người nhạc sỹ - nhà giáo đáng kính. Hình ảnh người thầy phương phi; khuôn mặt hiền từ, đôn hậu; nụ cười Di Lặc mỗi khi tiếp xúc với học trò và nhất là dáng người hơi quá khổ so với chiếc xe Zundap thầy cỡi đến trường mỗi sáng, theo mãi với mỗi học sinh như âm giai tha thiết của  điệu nhớ “Ai về sông Tương”.

Nhưng “Tươi như hoa” rồi cũng đến ngày “Tàn giấc mơ hoa”.

Ngôi trường bị bức tử!

Những học sinh “tươi như hoa” mà mỗi sáng ông thầy trẻ Nguyễn Cửu trắng trẻo đẹp trai dạy Văn của lớp Đệ Thất B4 chúng tôi, với giọng bắc ngọt ngào, tuyên sớ từ Nguyễn Xuân An, Lê Ngọc Anh đầu tiên đến Nguyễn Văn Thành, Nguyễn Thận, Nguyễn Văn Thuận, Lê Trai, Đặng Huỳnh Trâm, Lê Văn Túy, Lê Văn Tuyển và…và cuối cùng Nguyễn Văn Uông, Mai Xuân Vinh ai còn ai mất? Người mất thì đã mất rồi. Người còn thì đã mất trường cũ, tụ lại thành một nhúm, cứ tàn dần với niềm hối tiếc trường xưa.

Người ra đi đầu tiên của lớp tôi là Nguyễn Văn Thị. Chắc nhiều người không nhớ đến cậu này vì chỉ học với chúng ta có mấy tháng ở lớp Đệ Thất rồi bị bệnh qua đời. Tôi nhớ kỹ cậu ấy vì bạn ngồi gần tôi, cái bàn ngang hông cửa dưới vào phòng mà có lần tôi và cậu cùng lơ đểnh nhìn ra sân, chăm chú theo đôi chim ăn sâu trên đọt cây me rồi cùng nhau cười khúc khích. Cậu ta là con nhà giàu trên đường Gia Hội, áo quần luôn tươm tất, đi học bằng chiếc xe đạp nhỏ. Cậu ít nói, khó chơi, không tiếp xúc với ai, nét mặt buồn buồn. Tôi lại là con nhà nghèo, ăn mặc tuềnh toàng nhưng sao vẫn có cảm tình với cậu ấy. Khi nghe nói cậu chết rồi tôi thấy buồn và tiếc cho một đời con nhà giàu mà không được hưởng lộc trời cho … dài dài…

Tôi biết một người bạn lớp Thất B4-Tứ B4 khóa 1958-1962 nữa chết sớm là bạn Huỳnh Văn Thảo. Chuyện này là tôi chỉ nghe thôi, chính xác đến đâu thì không dám chắc. Bạn ấy vào trường Võ bị Dalat năm 1965 hay 1966 gì đó. Tôi gặp bạn ấy mỗi chủ nhât xả trại cùng các bạn Nguyễn Ngọc Khoan cùng lớp ở Hàm Nghi và Nguyễn Hữu Huân cùng lớp ở Quốc Học vài lần trên phố Dalat. Bạn ấy chết trong lần đi giữ an ninh trong cuộc bầu cử Tổng Thống độc diễn Nguyễn Văn Thiệu ở một ấp vùng ven Dalat năm 1967. Có đúng thế không? Nếu bạn Nguyễn Ngọc Khoan mà còn thì minh xác lại cho.

Trong lớp tôi ngày ấy có nhiều cặp bạn hay chơi với nhau. Cặp tôi nói đến đầu tiên là Nguyễn Ngọc Khoan và Nguyễn Xuân An. Hai bạn ở đâu đường Lương Y, chợ Xép gì đấy? Mỗi lần tôi đến nhà Nguyễn Thanh Phong, ở trọ nhà người quen bên ngoài chợ Xép để cùng bạn  đến trường thì đôi lần gặp và đi cùng đường với hai bạn ấy. Nguyễn Xuân An thì cũng đã ra đi mang theo nỗi buồn “Tạm biệt Huế”. Cậu sỹ quan Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Ngọc Khoan còn không? Ở mô thì xuất đầu lộ diện với anh em đi! Nguyễn Thanh Phong thì nay đang làm việc tại trường Nguyễn Khuyến TP. Hồ Chí Minh mà cũng không tham gia sinh hoạt với Hàm Nghi. Bạn Lê văn Tạo của tôi ơi, hãy đến đó lôi cho được bạn ấy vào “Hàm Nghi yêu dấu” cùa chúng ta đi!

Có một cặp bạn khá nhộn “không thể nào quên”: Phạm Quang Minh-Nguyễn Văn Hoa. Đúng là hai thằng quậy! Nhớ cặp ấy là nhớ tiếng cười của Hoa. Tiếng cười dòn tan, kéo dài!... Cậu này hình như chỉ vào Hàm Nghi nửa chừng. Những năm Thất - Lục - Ngũ không thấy. Minh và Hoa ngồi bàn đầu, chỉ gọi trêu nhau bằng tên bố. Tôi nhớ tên bố Hoa là Bá còn bố Minh tên gì đây nghe cũng vui vui mà quên rồi. Hoa chơi nhiều mà cũng học giỏi. Đúng là thông minh! Còn Minh thì học gạo. Hai cậu ở đâu dưới Bao Vinh, sáng nào cũng đạp xe ngang đường Đào Duy Từ nhà tôi trong khi tôi cuốc bộ để đến trường. Sau này Hoa vào Kỹ sư Phú Thọ rồi du học Mỹ; Minh thì theo ban A  Quốc Học tụng Vạn Vật để vào trường Y. Thành đạt tuyệt vời cả!

Một nhóm “bè lũ bốn tên” Tuấn, Thận, Thuận và (?) hay đi với nhau từ một nơi xa đến trường. Họ có chung tiếng nói lơ lớ như người miệt dưới. Lớn nhất là Tuấn và nhỏ nhất là Thuận. Đi học cùng nhau, trễ là trễ cả bốn tên, đến - về cả bốn tên cùng đi. Thằng Thuận sau này bị ai “chém” mang cái sẹo dài dưới cằm, bị bọn bất trị Tứ 4 tặng cho cái ních nêm “deux bouches”.

Lê văn Túy, Lê Văn Tuyển tên sát nhau trong sổ từ Thất đến Tứ, cùng đi với nhau, lớn nhỏ khác nhau mà khuôn mặt hao hao giống nhau và đầy mụn, tôi cứ tưởng là anh em. Túy lớn  nhất lớp, tôi nghĩ cậu ấy có thể đã có trên hai mươi cái xuân. Khi nào nói chuyện thì cũng là chuyên gái. Còn Tuyển thì khuôn mặt đờ đận. Sau này thất thế, tàn tàn dập dập, bán mì, cà rem trên phố Huế. Một lần ra Huế, tôi có gặp nhưng không giúp được gì cho cậu ấy. Thấy cũng buồn! Nghe nói giờ cậu ấy chết rồi, không biết có phải không?

Hai bạn Lê Viết Trân và Ngô Kim Luyện ở cuối đường Bạch Đằng, dưới cầu Đông Ba (phố hàng đường cũ). Cả hai đều hiền từ, chăm chỉ nhưng học khó vô. Bạn Luyện ở sâu trong làng Thế Lại Thượng, gần nhà thầy Ngô Kha, ở đó còn có bạn Trần Xuân Lễ, học với tôi mà tôi không nhớ rõ là ở Hàm Nghi hay Quốc Học. Tôi hay về nhà bạn Lễ chơi. Bạn ở với ông bà nội già yếu trong ngôi từ đường họ rộng thênh thang, vườn nhiều cây trái và trồng hoa. Bây giờ ba bạn ấy vẫn còn ở dưới đó (Bây giờ là 10 năm trước tôi gặp).

Bạn Đoàn Lít cao lớn, đẹp trai hình như là dân Viện Bảo Anh. Bạn Huỳnh Kim Chất ở đường Lê Huân, gần chợ Cầu Đất, đến trường bằng xe đạp. Bạn Đặng Ngọc Ninh ở góc đường Tịnh Tâm-Đinh Bộ Lĩnh hát  hay, mặc bảnh và thường được thầy Văn Giảng cho lên đài phát thanh Huế hát cùng bạn Xuân An với cái tên Ngọc Long nghe cải lương quá! Bạn Đặng Huỳnh Trâm ở Bao Vinh, bốn năm làm lớp trưởng giữ sổ điểm lớp, bốn năm luôn xếp vị thứ đứng nhất lớp hàng tháng mà đi thi Trung Học Đệ Nhất cấp không được nhất lớp. Bạn Lê Văn Tạo thì nhỏ con mà nhanh như sóc, năm Đệ Tứ  hình như ngồi gần Nguyễn Phùng ở giữa cửa dưới phía bên trong. (Tôi ngồi giữa cửa dưới phía bên ngoài ông cai, cùng bàn với Huỳnh Văn Thảo). Bạn Ngô Văn Tôn, chừng ở đâu  trong đường Âm Hồn, có cái tên “khêu gợi” hay bị mấy thằng nghịch B4 gắn thêm một tiếng âm lờ có dấu huyền đi theo khiến bạn tức điên lên mà không biết làm gì được. Hai bạn Lê Văn Phước và Lê Đình Phước gần nhau trong sổ mà nhà thì “nghìn trùng xa cách”. Văn Phước ở đâu dưới Bao Vinh còn Hữu Phước (Phước cứt vịt!) ở hẻm sau hồ Thượng Tứ-Tràng Tiền. Một lần về Huế tôi gặp Phước cứt vịt bán hàng trong chợ Đông Ba. Bây giờ hết cứt vịt đến Phước trà sen!

Học sinh cùng lớp nhưng thuộc nhiều giai tầng xã hội. Tôi hay chơi với Lê Trai và Nguyễn Phùng vì cùng cảnh ngộ. Lê Trai ở hẻm sau đường Ngự Viên. Nguyễn Phùng ở đâu trên Cầu Đất. Phùng chỉ giỏi môn Tiếng Pháp. Mà cái giỏi tiếng Pháp của Phùng là thuộc nhiều Vocabulaire. Chữ gì lão ta cũng nhớ. Phải nói Phùng là người có ý chí. Nhà rất nghèo, áo quần, cái nón cối vá chằng vá đụp thế mà cậu không hề có tí mặc cảm và học qua hết ban  C Quốc Học để lên Đại học. Đáng phục! Còn tôi và Lê Trai phải đứt gánh sang ngang nửa chừng. Lê Trai thì nay đã là một ông già nghỉ hưu lụ khụ trên đường Tạ Quang Bửu, gần Hồ Tịnh Tâm. Tháng 8 vừa rồi ra Huế tôi có đến nhà chơi. Nguyễn Phùng ở đâu tôi không biết. Nếu bạn đọc được những dòng này thì điện cho tôi để nói chuyện tếu ngày xưa cho “bui”. Émail và điện thoại của tôi đã có trong danh mục HNYD. Gõ là ra ngay.

Lớp tôi có cái gã Lê Quang Cử mới thật kỳ khôi! Không biết gã  học võ từ ông thầy nào mà đến trường mặt cứ kênh kênh, gặp ai cũng thách đấu. Tôi đã làm fan hâm mộ, “xủ giặc” để gã ấy đấu với Tuấn ở lớp B3 mấy lần tại vườn hoa Ba Viên. Tuấn thì trắng trẻo, cao to. Cử thì lùn tịt, cứ cúi cúi thúc thủ. Cử ra đòn thì không đến mặt Tuấn mà nhận đòn thì trúng đậm quả ngang tai. Mấy lần đấu là mấy lần toe miệng mà vẫn cứ ham. Nhà Cử ở đâu dưới Bao Vinh, có xe đạp đi học thì cũng là loại khá. Mới đây, Cử đọc bài viết của tôi kể về lớp ở  tập san trường Quốc Học bèn điện cho tôi. Cử đi lính mang lon sỹ quan, sau 75 học tập chưa đủ thời gian thuộc hết bài nên nay còn ở Ban Mê Thuộc học tiếp cho thuộc. Cử nói thế và tôi cũng chỉ biết thế thôi!

Tên Quảng thì lớp tôi có đến hai thằng Quảng. Kim Đình Quảng và Nguyễn Tấn Quảng. Quảng “làm sém ghế nhà trường” của thầy Nguyễn Duy Trí tôi đã kể năm ngoái. Xem trong danh bạ “Hàm Nghi Yêu Dấu” thì hình như cậu ấy hiện ở Bình Dương. Còn Nguyễn Tấn Quảng, nhà ở gần cuối đường Lê Huân, trước mặt trường Trần Cao Vân, thì từ “những ngày xưa thân ái” đến giờ tôi không gặp. Cậu ấy tôi nghi là kẻ đã “thám hiểm” (bóp, rờ, đụng, mò…) chim quí của thầy Uyển “dzẽa dzẽa như con chó bò” tôi cũng đã kể năm ngoái vì cậu ấy đã nhanh nhẩu rút khỏi "hiện trường" ngay sau khi “gây án” xong để bọn chúng tôi bị thầy gọi ra từ dưới bục giáo viên, bắt đứng lên bục giảng, đối diện với mấy chục thằng quỷ nghe một thôi tiếng Quảng “mát” cả hai tai. Thỉnh thoảng chúng tôi còn bị thầy lôi ra đẩy mấy vòng trong sân cái của nợ chiếc xe con cóc hay chết máy, không démarreur được của thầy.

Nói chuyện “đứt gánh nửa đường” “lỡ bước sang ngang”  khi “tiếng ve nức nở buồn hơn tiếng lòng” phải từ giã mái trường thì cần kể đến hai loại. Loại bỏ học vì lý do nào đó và loại “sang ngang” theo trường nghề.

Qua hết năm Đệ Thất thì lớp tôi mất hai tên: Nguyễn Quang Bê và Nguyễn Văn Thành. Nguyễn Quang Bê thì lớn tuổi, mặt đầy mụn nhưng học yếu và nghe đâu nghỉ học để… để đi… đi lấy vợ (???). Nguyễn Văn Thành ở Kim Long thì tôi rất có cảm tình với anh này. Đẹp trai, nhỏ thó nhưng có cái răng khểnh rất mốt, kể chuyện hay, hấp dẫn thường được thầy Cửu gọi lên kể chuyện cho cả lớp nghe. Nghe nói anh này có chuyện gì đó với một cô nàng, trông anh ngày càng xanh xao, đờ đẫn để cuối cùng gia đình cách ly, gởi anh vào tận Sài Gòn. Hơn năm sau anh về Huế có đến trường thăm lại bạn bè trong lớp và nói chuyện khá lâu. Tôi nhớ mãi hôm ấy anh mặc cái áo sơ mi trắng bỏ xõa ngoài quần jean bó sát trông rất điệu. Anh trở lại hồng hào, nhanh nhẹn và hay cười lộ cái răng khểnh ma quái dễ làm chết lòng nhiều em. Năm sau, trong lớp lại mất thêm bóng Lê Ngọc Anh. Anh là người ở quê lên học Hàm Nghi và trọ trong nhà ông thầy già dạy tư cho trẻ con trong xóm sát hồ Tịnh Tâm, từ khu nhà bò Mã Khái ra khu Thú Y. Năm Đệ Thất tôi trọ ở Mã Khái nên hay ra chơi với anh. Anh lớn hơn tôi mấy tuổi. Hoàn cảnh anh và tôi khá giống nhau và cuối cùng anh phải bỏ học vì không vượt được hoàn cảnh.

“Sang ngang” theo trường nghề thì ở lớp tôi phải nói sớm nhất là cặp Hoàng Công Hối và Mai Xuân Vinh. Trong lúc bạn bè cùng lớp vào năm học Đệ Tứ thì hai bạn này đậu vào trường Nông Lâm Súc Bảo Lộc. Khi tôi thi xong Trung Học Đệ Nhất Cấp, đi coi bảng ở sân trường thì gặp Vinh và Hối ra nghỉ hè. Trông Vinh tốt mã lắm! Tuy nước da đen ngâm nhưng đã ra vẻ người lớn, cái cười có duyên làm mấy cô đi xem bảng hay liếc nhìn. Hoàng Công Hối thì to cao hẳn ra. Quanh đám học sinh trong sân trường, Hối trội hơn gần cả cái đầu. Qua hết Đệ Tam ở Quốc Học thì có Nguyễn Văn Tuấn và Lê Trai vào trường Cán Sự ở Sài Gòn. Năm Đệ Nhị thì tôi cũng “theo chân…”mấy anh sang ngang một chuyến cuối.

Bạn bè Bê Bối (B4) Hàm Nghi của tôi ai còn ai mất? Bạn cũ xưa đã không nhớ đủ thì “ni răng mà noái” hết được. Lớp Thất 4- Tứ 4 có gần 50 “trự” mà nay ở đâu? Nói đến lớp, bạn và thầy, trong nỗi buồn tiễn thầy Văn Giảng, tôi lại nhớ  một kỷ niệm với thầy. Tôi là  thằng học trò dốt nhạc, không biết đàn, không biết hát mà có một lần được làm chemise môn nhạc. Thế mới lạ chứ! Tiết ấy trả bài thi lục cá nguyệt, vào lớp thầy gọi: “Nguyễn Văn Uông là em nào?” Tôi đứng lên. Thầy nhìn tôi với cái cười hiền nhưng chỉ một nửa. Hai môi thầy mở ra không hết tiếng cười mà cũng không ngậm lại, để hở cả miệng… trông cũng vui! Thầy trao xấp bài cho tôi và tờ giấy làm chemise vì “rừng” đã có “luật” là thằng nào cao điểm nhất môn thi phải được “vinh dự” này. Cả mấy trăm học sinh thầy dạy chắc chưa bao giờ thầy để ý đến tôi. Răng mà qua mặt mấy “cây” siêu nhạc như Ngọc Long, Xuân An được! Nhưng cái đề thi lần ấy thầy có hỏi mấy nốt hòa âm của các game, các quãng chi đó mà theo nhạc lý thì thằng học trò khoái lý luận, tính toán là tôi mò tính ra được. Rứa là được điểm cao! Tôi lui cui làm chemise thì thầy gọi Xuân An lên làm  mấy bài boléro ngọt lịm. Tôi vừa viết vừa lắng nghe. Bây giờ tôi còn nhớ hôm ấy bạn hát bài “Tiếng hát Mường Luông” và “Quán nửa khuya” sao mà hay thế! Tui ít được làm chemise mà sao năm ấy tui có duyên làm mấy lần. Khi nào nói chuyện thầy Hoàng Hữu Tiếu thì tui kể chuyện tui một lần “chó ngáp nhằm ruồi” vượt bạn Trai, bạn Phùng làm chemise môn Pháp Văn mới khoái. Vị chi cũng vì những câu hỏi cắc ké như của ông thầy - nhạc sỹ Văn Giảng mà ra cả.

Thế mà đã hơn 50 năm rồi ấy nhỉ!

Những bạn tôi điểm danh ở đây là theo ký ức nhớ nhớ quên quên của một ông già có gần bảy chục cái xuân xanh lủ khủ lù khù nhưng hoàn toàn là thiện ý mua vui, không có ý gì khác. Bạn nào thấy chột dạ thì tui xin bạn mở rộng lòng từ bi hải hà, hoan hỉ  đại xá cho thằng già thất lễ này. Còn đồng ý thì xin tặng cho một nụ cười ha … ha… thật tươi...thật to. OK nhỉ?